Dialek merupakan variasi daripada satu bahasa
tertentu yang dituturkan oleh sekumpulan penutur dalam satu-satu masyarakat
bahasa. Dialek mempunyai bentuk tertentu yang dituturkan dalam kawasan tertentu
dan berlainan daripada bentuk standard baik dari segi sebutan, tatabahasa dan
penggunaan kata-kata tertentu, tetapi kelainan tersebut tidak begitu besar
untuk dianggap sebagai satu bahasa yang
lain (Abdul Hamid Mahmood 1994).
Dialek Terengganu mempunyai tujuh fonem vokal,
iaitu i, ĕ, e, ȇ, a, u, ȏ kecuali ĕ, semua vokal-vokal itu boleh menepati
lingkungan awal, tengah dan akhir kata. Vokal ĕ tidak menepati lingkungan akhir kata, iaitu sebelum kesenyapan.
Oleh hal yang demikian, akhir kata a dalam ejaan diucapkan sebagai ĕ dalam dialek Terengganu. Gaya
percakapan penutur dialek Terengganu sama seperti dialek Kelantan.
Bagaimanapun ianya berbeza dari segi sebutan. Ciri utama dialek
Terengganu adalah penambahan huruf ‘g’ bagi kata-kata yang berakhiran
dengan ‘n’. Contoh:
Ejaan Standard Dialek Terengganu
Makan Makang
Ikan Ikang
Bukan Bukang
Badan Badang
Pun Pung
Zapin Zaping
Kemaman (nama daerah) Kemamang
Jalan Jalang
Hujan Hujang
Dalam dialek Terengganu huruf ‘a’ di akhir kata juga diganti dengan bungi ‘ě’ yang jelas sebagaimana dielak Perak (selatan)
Ejaan Standard Dialek Terengganu
Apa Apěě
Mana Maněě
Ada Aděě
Pengguguran huruf ‘m’ didalam kata-kata seperti :
Ejaan Standard Dialek Terengganu
Jumpa Jupěě
Sampai Sapaa
Terdapat juga sedikit perbezaan kata didalam dialek Terengganu seperti contoh berikut:
BM Standard Dialek Terengganu
Duit Pitih
Selalu Sokmo
Tampal Tepek
Tipu Nawok
Terdapat
juga beberapa perkataan utama untuk menggambarkan rasa dalam dialek Terengganu dan
perkataan-perkataan tersebut adalah tawar,
pahit, kelat, masam, manis, pedas, masin, payau (rasa seperti air sungai), hayai (rasa antara tawar dan manis), manis, lemak dan sebagainya.
Dari perkataan-perkataan ini, hanya tujuh perkataan sahaja yang merujuk kepada
rasa asas iaitu tawar, pahit, masam, manis, masin, pedas dan lemak. Rasa yang dirujuk oleh perkataan
kelat menggambarkan peleburan dua
jenis rasa, iaitu pahit dan masam. Demikian juga payau yang memperlihatkan perkembangan
dari rasa tawar ke rasa masin digabungkan dengan kelat, sedangkan hayai menunjukkan perkembangan dari manis ke tawar dan
sebagaianya. Jadual tersebut menunjukkan konsep rasa yang dituturkan dalam
bahasa melayu standard daan dialek Terengganu.
Bil
|
Bahasa Melayu Standard
|
Dialek Terengganu
|
1.
|
Tawar
|
Tawǒ
|
2.
|
Pahit
|
Pahit
|
3.
|
Kelat
|
Kelat
|
4.
|
Manis
|
Manih
|
5.
|
Pedas
|
Pĕdah
|
6.
|
Masin
|
Masin
|
7.
|
Lemak
|
Lĕmǒk
|
8.
|
Payau
|
payǒ
|
Darjat
kesangatan pada kata sifat tidak hanya didukung oleh pola-pola nahu yang ada
tetapi juga oleh kolokasi dengan kata-kata lain, seperti berikut:
1.
|
Masam rebang
|
Sangat masam
|
2.
|
Manis leting
|
Sangat manis
|
3.
|
Pahit lepang
|
Sangat pahit
|
4.
|
Masin rebing
|
Sangat masin
|
5.
|
Tawar heber
|
Sangat tawar
|
Secara kesimpulannya, terdapat perbezaan antara
satu dialek dengan dialek lain. Sebenarnya faktor perbezaan penggunaan dialek
di setiap negeri dipengaruhi oleh pelbagai faktor antaranya adalah faktor
geografi, budaya, persekitaran, penjajahan, perdagangan sosial dan sejarah
negeri tersebut. Walau bagaimanapun dialek Terengganu ini masih lagi digunakan
sehingga ke hari ini walaupun masyarakat pada masa kini semakin maju dalam
mengejar arus kemodenan negara. Dalam sistem pendidikan, penggunaan sistem
Bahasa Melayu Standard lebih dititikberatkan selaras dengan penggunaan bahasa
kebangsaan iaitu Bahasa Melayu. Sebagai guru, kita haruslah menggalakkan
pelajar untuk menggunakan Bahasa Melayu Standard semasa bertutur. Sokongan dan
bantuan mestilah diberikan kepada pelajar supaya mereka berasa yakin untuk
menggunakan Bahasa Melayu Standard di sekolah mahupun di luar bilik darjah.
Selain itu juga, guru juga mestilah menggunakan Bahasa Melayu Standard semasa
menyampaikan pengajaran dan elakkan menggunakan dialek di sekolah. Dengan itu,
penguasaan penggunaan Bahasa Melayu Standard akan dapat dipertingkatkan.
BAHASA MELAYU STANDARD
VS
DIALEK TERENGGANU
Salam. Puan, saya ingin memngambil article di atas sebagai rujukan. Boleh saya tahu nama penuh untuk di masukkan di dalam reference list (email saya: nasuha.arn@gmail.com). Terima kasih.
ReplyDelete